بویرده ن آتلی گئچدی
یؤره گی اوتلی گئچدی
چقیپ سؤرانگ سیز شؤنده ن
من یانی دادلی گئچدی

ساري گولوم ساماندير ، گونوم گوندن ياماندير ، سندن منه بير خبر ، باغروم چاتلار آماندير

اوخ ده ي دي يارالانديم ، اوركدن پارالانديم ، يوردومنان آيريلمازديم ، گؤج ايلن آرالانديم

داغدا دومان يئري وار ، قاشدا كامان يئري وار ، بير جوت نار ايتيرميشم ، سنده گومان يئري وار

يار ديلي يئميش اولسون ، دئديگين دئميش اولسون ، اينينده كي كؤينگين ، ياخاسي گوموش اولسون

قالميشام ائشيكده من ، بير قيزيل بئشيكده من ، يار باغچايا گلنده ، دورارام كئشيكده من

گون چكيليب باتاندا ، گوندوزه شر قاتاندا اووچو الين قوروسون ، مارالا اوخ آتاندا

عزيزيم مني ديندير ، خوش خبردي ء سئويندير من كي سني سئويرم ، واريم-يوخوم سنيندير

ياشيل گئييب ائنيشلر ، ساراليب آغ يئميشلر سي رم سي رم دوزولوب ، دوروب ميرواري ديشلر

من عاشيقم گون گلير ، آي دولانير گون گلير گؤزلرين آيدين اولسون ، نيشانلين بوگون گلير

مارالدانام مارالدان ، دوشموشم من قارالدان نه درديم وار نه غميم ، سنسن مني سارالدان

قارا آتين نالييام ، قارا قاشين خالييام چكمه جفامي اوغلان ، من اؤزگه نين مالييام

ياريم ياد اولدو منيم ، عؤمروم باد اولدو منيم ياريم اؤزگه نين اولدو ، بدنام آد اولدو منيم

داغدان گلديك ايكيميز ، زرلي يورغان يوكوموز تانري مطلبين وئرسين ، بيرگوروشك ايكيميز

داغدا اكين اولماز /اكين اولسا بيچين اولماز /دنيادا مين گوزل اولسا/بيرئ سنين تكين اولماز

آغ آلمـا قـیـزیـل آلــمـا نیمچه یَه دوزول آلما                           

چیرکین آل،اصیل اُلسون بد اصیل گوزَه ل آلما

آغ دَسمالین مندَه دیـر سَرمیشم چمنده دیـر

عالم گوزه ل نن دولسا مَنیم گوزیم سنده دیر

عزیزیم گول آلاندا ساچا سونبول آلاندا

یاریم یادیمـا دوشَر الیـمَه گــول آلانـدا

داغـلارا اَکـدیـم لالا الـه آلـدیـم پیــیـالا

هئچ گورونوب دونیادا ظلم ائوی آباد قالا؟

آغـلارام آغلار کیـمی دردیم وار داغلار کیمی

خزه ل اولوب توکولدوم ویـرانـا بـاغـلار کیـمی

یار منه باخدی گئتدی قلبیمی، یاخدی گئتدی

آغلاماقدان گؤز یاشیم سئل کیمی آخدی گئتدی

اوجاغی یاخشی قالا اودون قوی یاخشی قالا

نَه اولار بو دونیادا پیس ئوله، یاخشی قالا

الـیـنـده گـؤزه ل آلـمـا توتوبدور گؤزه ل آلما

ائل چیرکینین آل، عاشیق حـیـاسـیـز گـؤزه ل آلـمـا

عاشیق ناچار آغلاما پیس گون کئچر آغلاما

فـلک باغـلی قاپـینـی بـیرگون آچـار آغلاما

دورمـا قاپی دالیـنـدا گؤزوم قالدی خالیندا

گـئـدیـم آناما دئـیـیم گـلیـم قـالـیم یـانیـندا

لای لای دئدیم گونده من کؤلگه ده سن، گونده من

ایلده قوربان بیر اولسا سـنه قـوربان گونده من

لای لای دئدیم اوجادان چئخسین سسیم باجادان

آلله سـنی ساخلاسـین بوغـمادان، قیزیلجادان

آل کمری بئل باغلا ساچلارینی تئل باغلا

نَه یادا سیرّینی وئر نَه نامرده بئل باغلا

یامان گون کئچر گئدر عؤمرومو بیچر گئدر

دونـیادا غـم شـربـتـین هـرگـلـن ایـچـر گـئـدر

من عاشـیق دالداسـینا مرد ایگید دالداسینا

نامرد آصلان اولسادا سئـخیلما دالـداسینا

عزیزیم وطن یاخـشی کؤینگی کتان یاخشی

غربت یئر جنّت اولسا یئنه ده وطن یاخشی

عاشیقم، وطن آغلار منه هر یئتن آغلار

غریبلیکده ئوله نـین حالینـا کفن آغلار

من عاشیق، قازان آغلار اود یانار، قازان آغلار  

غربت یئرده ئوله نین قبرینی قازان آغلار

امام زاده باغلاري،ياشيلدي ياپراغلاري،نذريم قبول اولسون،ياندريم چراغلاري

گويده اوچان قوش اولسون/ايچديگين سونوش اولسون/ليلي ئه خبرورين/مجنون گليرخوش اولسون

بوردان بيرآتلي گچدي/آتين اوينادي گچدي/آي كيمي شفق ساچدي/گون كيمي باتدي گيچدي

لاي لاي دييم ياتاسان/قزل گوله باتاسان/قزل گولون ايچينده/شيرين يوخوتاباسان

هامي ياتيب سنده يات/دينجل قوزوم تزبوي آت/صبحون خيره آچيلسن/سنه گولسون بوحيات

لاي لاي دئديم آدينا/حق يتيشسين دادينا/بوياباشاچاتاندا/مني ده سال يادينا.



دوشموشم عشق اودونا رحم ائیله اینسان سان اگر/بوقدر ناز ائیله مه سوملی جیران سان اگر/ره عشقونده سنون خیلی زماندیر گزیرم/منی اولدور قوتاریم حاکم زیندانسان اگر


                            آغـــــــــلایارلار ،گـــــولرلر
                            گـــؤز یاشـــینی ســیلرلر
                            گـــئچن گــونون قــدرینی
                            گــــلن گـــــونده بــــولرلر



 

                           سو گلر آخار گئدر
                           وریانی ییخار گئدر
                           بو دنیا پنجره دیر
                           هر گلن باخار گئدر



                          بو داغلار اودا یانسین
                          اوت توتسون اودایانسین
                          یاریما گئدین دئیین
                          من یاندیم اودا یانسین



                         غنچه لر گوله دوندو
                         گوز یاشیم سئله دوندو
                         دوستلاردان آیری توشدوم
                         ساحاتیم ایله دوندو



ال چک داها بو قلبیمی ویران اله مکدن/ عشقونده منی هر گئجه گریان اله مکدن/بیر یاره ویریبسان منه ای قامتی رعنا/ عاجزدی حکیملر منه درمان اله مکدن/ بیر درد قانان یوخدی منیم دردیمی قانسین/ یاندی جیگریم دردیمی پونهان اله مکدن



                       الیمده قلم آغلار
                       یازدیقجان کلام آغلار
                       بیر درده توشموشم کی
                       گؤردو کجه آنام آغلار



                      کباب یانار کؤز آغلار
                      دیل آلیشار سوز آغلار
                      یار _ یاردان آیری توشه
                      اورک یانار گوز آغلار



  حیدر بابا ارمو گولی سوسوزدی
باغری یانیب ، دیل دوداغی ، قئر دوزدی
بو گلینین ، یوخدی یأری ، یالقوزدی ! زامان بویو ، آخان چایا ، نه گلدی ؟
شیرین سویا ، آجی چایا ، نه گلدی ؟

  اولدوز گليب آي اولماز، بهار گليب ياي اولماز، نجيب لرين ايچينده هيچكس سنه تاي اولماز .

بی عطر سنبل اولماز/ بی نغمه بلبل اولماز/ دنیا بوتون گل اچسا/ سنین کیمی گل اولماز

محبت ياشا باخماز ... آغارميش باشا باخماز .... اگرگول گوزل اولسا،. باخان داغ داشاباخماز....

سو ايچيرم چاناخدان بال سوزولر دوداخدان اوزوم گله بيلمسم سلاميم وار اوزاخدان.

هرکسأ دوست دیدیم دشمن جان اولدومنه / دشمن اوزبختیمیده اینده عیان اولدومنه.

ياغيش ياغير داشلارا ،ديين اوچان گوشلارا ، آپارسين بيزدن سلام وفالي يولداشلارا.

قزلدان اولساقفسيم - ازادلوقا وارهوسيم - خاطرين استرم
عزيز - هرنقدروار نفسيم

دئمیشدیم؛ گئدرسن من اوللم سن سیز
سن گئتدون من اولمدیم!! باغیشلا منی !

گونده منه باش ووران ایندی منه داش وورور.
ایندی منه داش ووران اوزگحیف نون باش وورور.
اوزگه اگر داش وورا دردینه دوزمک اولار.
باخ بورا سوز بوردادی داشلاری یولداش وورور…

اورییمله باجارمرام او گوزحیف نون ویریلمشام
لیل سو کیمی آخیب گلیب چاتیب سنده دورولمشام
درد اورییمده آشیب داشیب غمده منن قوجاخ ب
آتما منی زامان چاشیب بو دنیادان یورولمیشام؟اورییمله باجارمرام او گوزحیف نون ویریلمشام
لیل سو کیمی آخیب گلیب چاتیب سنده دورولمشام
درد اورییمده آشیب داشیب غمده منن قوجاخ ب
آتما منی زامان چاشیب بو دنیادان یورولمیشام؟

بی وفا جانان یولوندا جان گویان دیواندور.شاهیدیم بو مطلبه شمعه یانان پرواندور.
شمع
یولوندا یانماغا,پروانه ایلر افتخار.شمع دیر بیچاره پروانه,عجب دیواندور.

سن سن حیاتمن معناسی سن سن سوگیمین رویاسی
سن سن دنیامین دنیاسی
سنی چخ ایستیرم کلم دلماسی

بیر دنیز دوشون سوسوز / بیر انسان دوشون موتسوز
بیر بهار دوشون چیچک سیز / بیرده منی دوشون سنسیز
هیچ الورمو؟

گل دونیانی بولوشدورک / دنیز منیم دالقا سنین
گونش منیم ایشیق سنین / هامّیسی سنین سنده منیم

عزیزیم آشا آشا / سو گلیر داشا داشا
بیر جانم وار ثروتیم / اودا قربان داداشا

داغدا پائیز اولاندا / ساری سنبل سولاندا
یارا ائلچی گوندررم / اون بئش یاشی دولاندا

گؤزوم قالدی او قاشدا / او پیکده او قاشدا
مجنون تک دلی گؤیلوم / گزیری داغدا داشدا

بیر گورچین کیمی دن سیزلمیشم! بولبولم یازدا چمن سیزلمیشم!
اوز دیارمدا وطن سیزلمیشم! هیچ بیلرسن نیجه سن سیزلمیشم!!!

محبت قوجالماز
عشق آزالماز
دوست آیرلماز
یاخچلیق یرده قالماز
دوست دوستی آتماز
یاریما اولسون سلام
قوی کی دییم بیر کلام
ایستییرم من سنی
ایسته منی والسلام

اگر بیز ایکیمیز ده یاپراق اولساق پاییز فصلینده من
سنن تئز یئره دوشه جاغام تا سن دوشنده سنی
اوز قوجاغیما آلیم .

گوروم شیر دنیادا پیر اولماسین
گوروم تولکو جنگلده شیر اولماسین
ستمکار خلقه امیر اولماسین
بوتون پاک اورکللر گوروم شاد اولا
مقدس آذربایجان دائم آباد اولا

سوگیلیم سن کی بیلیرسن بوغریب دنیا یالاندیر/اینانیرسان اوجا داغلار باشی چوخ شهلی دوماندیر/انسانین یاغشیلیقی تکجه بودنیادا قالاندیر/بونو بیلسن بیلرم سن منی چوخداندی سویرسن/ سویرم منده سنی چون بیلیرم یاغشی بیلیرسن

یازیسان هی قلمی آغلادیسان اولمادیکی!
نقدر یازسا قلم سن پوزوسان اولمادیکی !
در گهونده گزیرم من پروانه لر تک !
گوزلیم من گلیرم سن قاچیسان اولمادیکی !

گؤزون بیر سئوگیلی ، ایستکلی گؤرسه ، روحون سئوسه ، سوندان گلر دیوانه لیک .
من کی سنی گورمه میشم ، سئومه میشم ، سنه عاشیق اؤلمامیشام ، ندن بئله دیواننم ای “آزادلیق”

منیم چؤرک سیز و سوسوز قالدیغیم گونوم چوخ اولوب ، آمما اومودسوز قالدیغیم گونوم هئچ اولماییب. “آتا بابک”

یا شا وطنیم یا شا آذربایجانم
اوره ییم دویونور دیلیم دینممیر قلمیم سوسوب تکجه بیر سوز دیمک ایستیر کی سنی چوخ چوخ سویورم

صبر اولسا کونول قیشدا گئدر شاخدادا قاردا/ بایرامدا گلر آرخاجا بولبولده باهاردا
بیر آزجا گولوم سن بو غم فرقته دوزسن/ هیجراندا چاتار باشا گلر نازلی نیگاردا

دنیا دا قارانلیکلار اگر جمع اولا باهم/بیر خیرداجا شمعین ایشیغین سوندوره بیلمز        

تيفليسين اوستو بوستان " گؤزل يئردير گورجوستان " نامردين قايداسيدي " آييرار دوستو دوستدان

گزديم داغي، آراني " سئچديم آغدان قاراني " وطن ويران اولسادا " جنت گوردوم اوراني

نه ياتميسان ، اويان گول " بويان باغچا،اويان گول " من غريبه رحم ائله " بولبولوندن دويان گول

جئيرانيم داغدان آشدي ، گؤردوم گؤزوم قاماشدي ، يارلا اوز-اوزه گلديم ، بيردن ديليم دولاشدي

عزيزييم يارامي ، سيزيلداتما يارامي ، قوي جراح الين چكسين ، يار باغلاسين يارامي

قالا بيزيم اولايدي " داشي قيزيل اولايدي " يارا قوناق گئدنده " گئجه اوزون اولايدي

عزيزيم قالا يئري " دام يئري قالا يئري " اوزامان قيامت گوپار " ائل گئده قالا يئري

ائليم گونوم تالاندي " اوستوندن اود قالاندي " ياد اليندن ائل كؤچدو " بير داغا دالدالاندي

كاباب يانار ، كؤز آغلار " ديل آليشار ،سؤز آغلار " يار ياردان آيري دوشسه " اورك يانار ، گؤز آغلار

من عاشيق قوشا داغلار " وئريب باش - باشا داغلار " يول وئرين ، آنام گلسين " دؤنمه يين داشا ، داغلار

دريادا وار باليقلار " باغدادا خورماليقلار " نه بو وصال اولايدي " نه ده بو آيريليقلار

داغدا ندي ، توستو يار " آلدي دومان اوستو يار " آيريلدين ، بيردن گئتدين " گؤرن دئدي ، كوسدو يار

چايلارين بول داشي وار " بول سويو ، بول داشي وار " يار غربتده داريخمير " يانيندا يولداشي وار

یولون بوزو ، آغي وار " چيخما يولا ، ياغي وار " دينديرمه ، قان آغلارام " سينه مده يار داغي وار

كاغيذين آغا دؤنسون " بولبولون باغا دؤنسون " قاپيمدان گير ايچري " اورگيم داغا دؤنسون

توركلرده فالا باخماق قدیم تاریخه مالیكدیر، اونون یازییا آلینمیش ان اسگی نومونه سی ایرق بیتیكدیر. یارپاق اوسته اورخون حرفلریله یازیلمیش بواثر بو گون چینده ساخلانیلیر .شاعیرانه نثری اولان بو فاللار بلكه ده سونرالار تدریج ایله بوگونكو بایاتیلاریمیزا چئوریلمیشدیر.

اؤرنک لر

میر علی سیدنیا خوراسان توركلرینده موتداویل اولان بایاتی فالینی بئله ایضاح ائدیر :

دَرَگزده بایراما یاخین سمنی پیشیررلر .سمنی پیشیرن ائوده قیزلار ییغیلار باشی گن بیر

كوزه نی سویلا دولدورار،اونون ایچینه نیشان اولاراق ،كیمی اوزوك كیمی تئل سانجاغی

كیمی مینجیق، كیمی س ّ كه سالارلار . بیر قیز اوشاغی كوزه نین باشیندا ایلشر،دونیا گورموش قادینلاردان بیری باشلار بایاتی اوخوماغا، هر بایاتی اوخوناندا قیز نیشانلاردان بیرین چیخاردار، او نیشان كیمین اولسا بایاتی اونون وصف حالیدیر.میثال اوچون:

قرنفیل اویوم-اویوم

دریم قوینووا قویوم

یاغیش یاغار، یئر دویماز

من سندن نئجه دویوم.

معناسی بودور كی ایكی سئون عاشیق بیر-بیریندن آیریلانماز.

قیزیل گولو دررلر،

مخمل اوسته سررلر.

خوش اوقیزین حالینا،

سئودیگینه وئررلر.

معناسی بودور كی اوًز مورادینا یئته جكسن

قرنفیل قوتودادی،

خومار گوًز یوخودادی.

غم یئمه غمخار گوًیلوم،

مطلب وئرن خودادی.

معناسی بودور كی آللاهین عئینایتینه اوموت باغلامالییق.

همین بایاتی فالی آذربایجاندا دا واردیر .

اوتورموشدوم سكیده،

اورگیم سك-سكیده .

اوچ قیزیل آلما گلدی،

بیر گوموش نلبكیده.

معناسی بودور كی خوش خبر گله جك.

آناسی یانار آغلار،

حریفی قانار آغلار.

آنادئیر گوًرچین

تابوتا قونار آغلار.

معناسی بودور كی قیزین آداخلیسینا یامان حادیثه اوز وئره جك.

عزیزیم وطن یاخشی،

كوًینگی كتان یاخشی.

غوربت یئر جنت اولسا،

یئنه ده وطن یاخشی.

معناسی بودور كی سفره گئدن قاییداجاق.

جان قارداش،جانیم قارداش،

آغلادیر جانیم قارداش.

باش قویوم دیزین اوسته،

قوی چیخسین جانیم قارداش.

معناسی بودور كی اوًرگینده كی نیتی یئرینه یئتیرمك چوخ چتیندیر.

آپاردی تاتار منی،

قول ائیلر ساتار منی.

وفالی یاریم اولسا

آختاریب،تاپار منی.

معناسی بودور كی غوربته دوشه جكسن.

قایناق

تورک خلق ادبیاتی - یازان: علیرضا صرّافی

بایاتی لار تورک فولکولوروندا، چوخ دویغولو درین معنالی ، فلسفی ، اخلاقی ، اجتماعی فیكیرلر ایفاده ائدن قیسا ، ییغیجام كیچیك شعر پارچالاریدیر. بایاتی ان چوخ حس له ، هیجان‌لا اینسانلارین داخلی اضطرابلاری ایله علاقه دار یارانیر.

      اؤرنک لر
    
    عاشیغین هاراییندان

    ائل یاتماز هاراییندان

    گونده بیر كرپیچ دوشور

    عؤمرومون ساراییندان
   
    یاتمیش ایدیم اویاندیم

    درده ، غمه بویاندیم

    داش اولسایدیم ، اریردیم

    اینسانیدیم دایاندیم
   
     بو داغین قاری منم

    گون وورسا اریمنم

    یوز ایل تورپاقدا یاتسام

    عاشقم چورو منم

    سئوگیلی بایاتی لار

    آراز اوسته ، بوز اوسته

    كباب یانار كؤز اوسته

    قوی منی اؤلدورسونلر

    بیر آلا گؤز قیز اوسته

   

    حیطلری گولبسر

    دولانایدیم سربه سر

    من سنی چوخ سئویرم،

    سن منی بیر موختصر.
   
    گئدیرم اوًلكه سندن،

    قورخورام یول كسندن.

    قوللارین سال بوینوما ،

    آیریلدیم بلكه سندن.
   
    بو گلن یار اولایدی،

    الینده نار اولایدی

    ایكیمیز بیر كوًینكده ،

    یاخاسی دار اولایدی.
  
بایاتیلاریمیزدا وطنه محبت ، اساس موضوعلاردان بیریدیر:

    عزیزیم وطن یاخشی

    كؤینگی كتان یاخشی

    گزمگه غربت اؤلكه

    اؤلمگه وطن یاخشی

  

ظولمه ، عدالت سیزلیگه قارشی چیخماق دا بیر چوخ بایاتیلارین مضمونونو تعیین ائدیر:

    عزیزیم خان ائیلر

    خان دیوانین خان ائیلر

    بیر باشا ایكی یومروق

    اونو آنجاق خان ائیلر

 

باشقا موضوعلاردا غربت دن و فلك دن شكایت ، حكمتلی سؤزلر ، حقیقی دوستدان تعریف ، مرد اینسانلاری اؤیمك ، نامردلری ، یاغی دوشمنلری قارغیماق و ... دیر.

بایاتی دؤرد میصراع دان تشكیل اولموش بیر شعردیر . بایاتینین هر میصراعی 7 هیجا دیر. اوٍچونجو میصراعین قافیه سی آزاد دیر. آنجاق بیرینجی ، ایكینجی و دؤردوجو میصراعلار بیر - بیر لریله قافیه لنیرلر.

    هارای ارشه لی یاندیم،

    گول –بنؤوشه لی یاندیم.

    بو عالمه اود دوشدو،

    من تاماشالی یاندیم
   
    من بو باغا گلمیشم،

    یاغا-یاغا گلمیشم.

    گتیرمیشم دردیمی

    آغلاماغا گلمیشم

   

بیر چوخ بایاتیلاردا جیناسدان استفاده اولور. بایاتینین اصل سؤزو ایكی سون میصراعدا دئیلیر. ایلك ایكی میصراعدا بیر یا ایكی تصویر یاخود مستقل بیر سؤزلر وار كی ، اودا سون میصراعلار اوٍچون زمینه یارادیر . بایاتی فورموندا باشقا فولكلور نوعلاری دا وار ، ماهنیلاریمیزین بیرچوخو بایاتیدان عیبارتدیر. لایلالار آغیلار ، سایاچی سؤزلرینده ده بایاتی فورموندان ایستیفاده اولونموشدور.

    باشقا اؤرنكلر:

    گیردیم باغا گیلاسا،

    الیمده گوموش كاسا.

    من اوخورام بایاتی

    یار گله قولاق آسا.
    
    حیتینده موو گولو،

    آلما گولو موو گولو.

    ییخیلسین آرا دووار،

    سنلن اولاق سووگولو.
   
    باغیندا آلما گوزل،

    نار گوًزل ، آلما گوًزل.

    آختاریب ،تاپاجاقلار،

    گیزلینده قالما گوًزل.
   
    آغ آلما ، قیزیل آلما،

    یوللارا دوزول آلما.

    چیركین آل اصیل اولسون،

    بد اصیل گوًزل آلما.
  
    عزیزیم آلما قالا،

    بوشقابا آلما قالا.

    من سنی گیزلی سئودیم

    كیم سالدی قال ماقالا؟
  
    من عاشیغام اویان گول

    اویان بولبول، اویان گول..

    قوربان اوخومار گوًزه

    آچ گوًزلرین،اویان گول.
  
    آلمایام خورجوندایام

    قارالار بورجوندایام.

    ائل بیلیر،عالم بیلیر،

    من سنین آردینجایام.
  
    عزیزینم آلمادی،

    یاناخلاری آلمادی.

    قویما دوسلاریم دئسین :

    بیر یار سئودی آلمادی.
  
    یار گولون تئله باغلار،

    كمرین بئله باغلار.

    بولبول اوخور،گول آچیر،

    یاشاسین بئله باغلار.

قایناق

تورک خلق ادبیاتی - یازان: علیرضا صرّافی*